Od osiedla do miasta

Wojkowice – miastem

Słuszność decyzji o przyłączeniu Gromady Żychcice do Osiedla Wojkowice Komorne potwierdziło się, gdyż wkrótce na mocy rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 1962 roku, osiedle Wojkowice Komorne zostało podniesione do rangi miasta. Przewodniczącym Prezydium Rady Miejskiej w Wojkowicach (bo taką nazwę przyjęło nowe miasto) został Józef Podleżyński.

Rada Miejska postanowiła wreszcie zakończyć (od 1955 r.) budowę Parku Ludowego. W jego skład wchodził oddany już wcześniej kompleks sportowy. Dobudowano wkrótce urządzenia rekreacyjne (natryski, brodzik), hotel sportowy na 230 łóżek; potem przyszedł czas na muszlę koncertową, a wokół niej rzędy ławek. Przy rondzie stanęła poczekalnia wraz z salą i zapleczem dla zakładu gastronomicznego. W roku 1962 oddano cały Park Ludowy nazywając go imieniem Tadeusza Kościuszki; nazwa ta kontynuowała tradycję historyczną, bowiem w miejscu gdzie dziś zaczyna się główna aleja prowadząca do parku, stał skromny obelisk ufundowany ku czci Tadeusza Kościuszki a zburzony przez hitlerowskiego okupanta. Pozostała jednak jeszcze część parku zupełnie niezagospodarowana i nie zmodernizowana leżąca wzdłuż ulicy Plaka. Przystąpiono, zatem do prac na tym odcinku. Wytyczono tu aleje, skwery, urządzono plac zabaw dla dzieci. Skwery i alejki wysadzono ligustrem, krzewami ozdobnymi, skwerami kwietnymi.

Do najpracowitszych gremiów samorządu wojkowskiego należała w tych latach bezsprzecznie Komisja Gospodarki Komunalnej i Budownictwa. Dzięki jej ofiarnej pracy w latach 1961-1962-1963, polegającej na realizacji i spełnianiu nadzoru organizatorskiego inicjatyw społecznych, miastu trzykrotnie przyznawano nagrody w wojewódzkim konkursie na najlepiej zagospodarowaną miejscowość (drugie i trzecie miejsca). Przyznawane nagrody przeznaczane były na dalsze prace upiększające.

9 czerwca 1965 pierwszą swą sesję odbyła Miejska Rada Narodowa, wybrana już po raz pierwszy w mieście. Poprzednia Rada była Radą Osiedlową przemianowaną na Radę Miejską, z dokooptowaniem radnych z Żychcic i Kamyc. Funkcję przewodniczącego Prezydium Rady nadał pełnił Józef Podleżyński, a jego zastępcą był Stanisław Miodek, zaś sekretarzem - Maria Soswa. W skład Prezydium Rady wchodzili ponadto jako członkowie: Kazimierz Fortuna, Szczepan Grendysa i Leonard Magner. Rada została znacznie powiększona i liczyła 35 osób (dotychczas 27 osób).

W kadencji tej. w związku z nową reformą szkolną i koniecznością przystosowania budynku Szkoły Podstawowej nr 1 im. Stefanii Sempołowskiej do nowych potrzeb, na sesji MRN podjęto uchwałę w sprawie modernizacji wymienionego budynku. Modernizacja polegać miała na dobudowaniu sali gimnastycznej oraz założeniu w szkole centralnego ogrzewania. Wielką pomoc okazali wówczas: Szczepan Grendys - dyrektor cementowni "Saturn", Antoni Sitko - dyrektor kopalni "Jowisz" oraz Henryk Zieliński - naczelnik Zakładu Karnego. Najwyższe świadczenia na rozbudowę szkoły wniosła kopalnia "Jowisz" oraz Inspektorat Oświaty w Będzinie. Rozbudowę ukończono zgodnie z planem w 1969 r.

Rozwijało się samo miasto; w związku z rozwojem przemysłu i zwiększającą się wciąż liczbą mieszkańców zatroszczono się o rozwój budownictwa mieszkaniowego. W tym okresie wybudowano z funduszów kopalni "Jowisz" osiem punktowców dla 160 rodzin przy ul. Staszica. Również cementownia "Saturn" w związku z rozbudową swego zakładu rozbudowywała swoje osiedle robotnicze przy ul. Świerczewskiego, oddając do użytku 17 budynków wraz z dwoma punktami usługowymi. Także Rada Miejska załatwiła przydział parceli - z kredytów budowlanych - na 45 domków jednorodzinnych dla pracowników kopalni i cementowni.

W roku 1965 rozpoczęto wreszcie budowę drogi w dzielnicy Piaski, od dawna postulowanej przez jej mieszkańców. Mieszkańcy przepracowali w czynie społecznym, bo taki był warunek Przewodniczącego Powiatowej Rady Narodowej, przy tej budowie ponad 5.000 godzin. Wybudowano wówczas odcinek drogi oraz chodniki o łącznej powierzchni 8.000 m2. Drogę łączącą ulicę Starą z ulicą Piaski połączono nowo wybudowanym mostem; ul. Piaski została również oświetlona.

* * *

W dniu 12 czerwca 1969 roku odbyła się pierwsza sesja piątej kadencji Miejskiej Rady Narodowej w Wojkowicach. Na czele Prezydium Rady stanął ponownie Józef Podleżyński; skład Prezydium Rady nie zmienił się w stosunku do poprzedniej kadencji. Zaszły natomiast pewne zmiany w składzie radnych. Nowa Rada otrzymała w dyskusji przedwyborczej wiele wskazań, co do pilności niektórych zadań gospodarczych na terenie miasta. W postulatach i wnioskach wyborczych najczęściej poruszanymi sprawami były: remonty i budowa dróg, problem sieci kanalizacyjnej, problem wody na terenie miasta oraz funkcjonowanie niektórych placówek handlowych, oświatowych, kulturalnych i służby zdrowia. Zwłaszcza problemy wynikające z sieci lecznictwa omawiane były dość często na posiedzeniach Rady Narodowej. Największe zakłady pracy - kopalnia "Jowisz" i cementownia "Saturn" - podejmowały starania o zapewnienie społeczeństwu i załogom należytej opieki lekarskiej, troszcząc się zarówno o uruchomienie odpowiednich urządzeń, jak i specjalistycznego sprzętu. Starania te nie rozwiązywały jednak podstawowego zagadnienia - warunków lokalowych służby zdrowia. Gabinety lekarskie, zabiegowe i inne urządzenia mieściły się w różnych budynkach, często odległych od siebie, wynajętych od kopalni "Jowisz", na ul. Staszica, Krzyżowce.

Już w roku 1966 na posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej zapadła uchwała zobowiązująca Prezydium do powołania Komitetu Budowy Ośrodka Zdrowia. Na czele komitetu stanął dr Stankiewicz; komitet ten powierzone miał zbieranie środków pieniężnych na wykonanie dokumentacji, a w drugim etapie - nadzór nad realizacją projektu. Ośrodek Zdrowia został wybudowany w dużej mierze przy zaangażowaniu społecznym. z wieloma specjalistycznymi przychodniami i punktem aptecznym a jego otwarcie nastąpiło 30 sierpnia 1973 roku. Był to tylko jeden z wielu przykładów inspiratorskiej działalności Rady Narodowej.

W kadencji 1969-1973 wybudowano także Zakład Rehabilitacyjny a kopalnia "Jowisz" zakończyła budowę Zakładowego Domu Kultury. Zbudowano stację benzynową i rozpoczęto budowę Pałacu Ślubów. Sukcesywnie rozbudowywano Park Miejski i urządzenia sportowe na stadionie. Przede wszystkim jednak kadencja ta upłynęła pod znakiem poważnych osiągnięć w budowie i modernizacji dróg. Nowe nawierzchnie otrzymały ulice: Kościelna, 1-Maja, Kijowskiej, Sobieskiego i Waryńskiego, zakończono budowę odcinka drogi przy ul. Piaski, na ul. Kopernika wybudowano kanalizację i położono chodnik, oświetlono ul. Prusa, na przystankach autobusowych i tramwajowych ustawiono wiaty, dokonano przebudowy mostu na Brynicy.

W roku 1972 Wojkowice, w skali powiatu będzińskiego, współzawodnicząc między miastami zajęło trzecie miejsce. Była to jedna z najpracowitszych kadencji Rady w Wojkowicach.

Od 1970 roku miasto posiadało także swój własny herb, którego autorem był Antoni Klub, ówcześnie uczeń Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Będzinie. Herb oddawał najbardziej istotny charakter przeszłości miasta (pół orła piastowskiego oraz miecz wojownika) i wiązał go z współczesnymi symbolami przemysłu. Herb przyjął się i do dziś jest używany.

* * *

Dnia 9 grudnia 1973 roku odbyły się wybory do Rad Narodowych, w tym do Miejskiej Rady Narodowej Wojkowic; niosły one z sobą nowe rozwiązania administracyjne. Znowelizowana ustawa o Radach Narodowych przewidywała prócz działalności samej Rady także wyodrębniony urząd naczelnika miasta. VI kadencja Rady zainaugurowana została 20 grudnia tegoż roku. Otwarcia sesji dokonał radny-senior Tadeusz Pawełczyk. Przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej wybrano Adama Palę, a jego zastępcami zostali: Włodzimierz Pasek oraz Czesława Sokoła. Powołano cztery komisje Rady, którym przewodniczyli: komisji rozwoju gospodarki, handlu i usług - Wiesława Danecka, komisji gospodarki komunalnej i mieszkaniowej - Stefan Kafliński, komisji oświaty, kultury i spraw socjalnych - Czesław Polak oraz komisji ładu i porządku publicznego - Kazimierz Opara.

Po raz pierwszy wybrano naczelnika miasta; został nim wieloletni w przeszłości przewodniczący Osiedlowej a potem Miejskiej Rady Narodowej, zasłużony dla Wojkowic Józef Podleżyński. W trakcie tej kadencji, 1 czerwca 1975 r. ówczesny Sejm PRL rozwiązał powiaty (był to drugi etap reorganizacji systemu terytorialnego) i wprowadził dwustopniowy podział kraju na województwa i gminy. W ten sposób, po 109 latach istnienia, zlikwidowano powiat będziński, zaś Wojkowice stały się samodzielną gminą miejską.

W lipcu 1974 roku, w ramach ogólnopolskiego konkursu na "Mistrza gospodarności", za wybitne osiągnięcia gospodarcze i społeczne Wojkowice otrzymały nagrodę 500.000 zł, którą przeznaczono na rozwój zieleni w mieście. Dzięki tej nagrodzie, w roku 1975 zasadzono w Wojkowicach 13.350 drzew (lip, modrzewi, grabów, jarzębiny czerwonej), zaś na ulicach, w kilkunastu miejscach wysadzono klomby róż i tulipanów.

Wprowadzenie nowego podziału administracyjnego kraju, było pretekstem do zmian personalnych w zarządzie miasta, tak zresztą jak i w innych miastach w tym samym czasie. Arogancja władzy politycznej sprawowanej ówcześnie przez PZPR, przekreśliła wyniki wyborów z grudnia 1973 roku, i wbrew wielkim słowom o większym uprawnieniu wyborców, dokonano zmiany władz. Po pierwszych tzw. "rozmowach kadrowych", część dotychczasowych władz miasta, zrezygnowało ze stanowisk: niektórzy uczynili to pod naciskiem, niektórzy z określoną wolą zademonstrowania protestu przeciwko tak jawnej dominacji w mieście ówczesnego Komitetu Miejskiego PZPR. 17 czerwca 1975 roku przewodniczącym Rady, wybrano pod naciskiem Zdzisława Nowaka; dotychczasowy przewodniczący Adam Pala został wiceprzewodniczącym. Odszedł ze stanowiska naczelnika wybrany przez Radę Józef Podleżyński; na jego miejsce wojewoda katowicki mianował Józefa Grada. Odsunięty brutalnie ze swego stanowiska Józef Podleżyński, rodowity wojkowiczanin, który przez ponad 20 lat kierował administracją Wojkowic, zmarł niebawem 16 marca 1976 roku w wieku 58 lat. Jego pogrzeb był wielką manifestacją społeczną.

4 października 1976 roku nastąpiła kolejna zmiana na stanowisku przewodniczącego Rady Narodowej, która wymuszona została "obyczajem", że każdorazowo przewodniczącym Rady jest I sekretarz KM PZPR. Zdzisław Nowak, który odszedł z tego stanowiska, złożył rezygnację, a na jego miejsce wprowadzono nowego przewodniczącego Bogusława Dolińskiego. Żadnych konsultacji społecznych nie prowadzono.

Odebranie Wojkowicom praw miejskich

Zmiana ta w niczym już nie wpłynęła na pracę Rady Miejskiej, tym bardziej, iż natychmiast po tej nominacji, zaczęto przygotowywać "grunt" do niepopularnej wśród społeczeństwa miasta decyzji o włączeniu Wojkowic do Będzina. Władze partyjne zdawały sobie doskonale sprawę, iż mieszkańcy Wojkowic, nigdy dobrowolnie nie zgodzą się na rezygnację ze swej administracyjnej samodzielności. Rzecz, więc całą trzymano w wielkiej tajemnicy i działano z zaskoczenia. Żadnej konsultacji społecznej, jak nakazywała ustawa sejmowa w tej sprawie nie prowadzono. Nawet władz partyjnych Wojkowic również nie zaproszono do dyskusji, lecz decyzję narzucono im odgórnie. Przygotowano czterech radnych, którzy zgodzili się wystąpić na sesji i poprzeć projekt włączenia Wojkowic do Będzina.

Termin samej sesji Miejskiej Rady Narodowej w dniu 19 stycznia 1977 roku, w której zgodnie z obowiązującymi ustawami, mogli wziąć udział mieszkańcy Wojkowic, w ostatniej chwili przesunięto, i kiedy przeciwnicy tego "dobrowolnego połączenia" przybyli na salę, okazało się, iż decyzja została już podjęta. W podobny sposób w ciągu tygodnia zlikwidowano inne zagłębiowskie miasta: Zagórze, Klimontów, Kazimierz Górniczy, Porąbkę - włączając je do Sosnowca, Wojkowice z Łagiszą i Grodźcem - do Będzina, zaś inne do Dąbrowy Gorniczej. W arogancji swej władze partyjne posunęły się nawet do zlikwidowania kilkusetletniego miasta Sławkowa. Miasto przestało istnieć!

Walka o przywrócenie praw miejskich

Mieszkańcy Wojkowic, Żychcic i Kamyc już w krótkim czasie po przyłączeniu nas do Będzina, zaczęli dostrzegać wiele mankamentów i niedogodności związanych z pozbawieniem Wojkowic samodzielności. Niezadowolenie z takiego stanu rzeczy narastało. Ludzie coraz częściej dyskutowali na temat odłączenia się od Będzina i ponownego uzyskania samodzielności. Sprawą ta, na prośby i wnioski mieszkańców zajęli się członkowie Osiedlowego (potem Dzielnicowego) Komitetu Obywatelskiego w Wojkowicach oraz radni dzielnicy Wojkowice do Miejskiej Rady Narodowej w Będzinie".

W kwietniu i maju 1990 roku, przeprowadzono konsultację społeczną, zbierając podpisy wśród mieszkańców byłego miasta Wojkowice. Przedmiotem konsultacji, prowadzonej z inicjatywy działaczy NSZZ "Solidarność" przez Dzielnicowy Komitet Obywatelski było ustalenie opinii ludności o przywróceniu miastu jego praw. 15 czerwca 1990 roku w oparciu o posiadane już wstępne wyniki konsultacji Osiedlowy Komitet Obywatelski w Wojkowicach przy Komitecie Obywatelskim Ziemi Będzińskiej w Będzinie, wystąpił do ówczesnego Prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o utworzenie gminy miejskiej.

Po wyborach sprawa odłączenia się Wojkowic od Będzina zaczynała jakby przycichać. W tej sytuacji radni z Wojkowic, reprezentujący Obywatelski Klub Radnych - Edmund Koksa, Zbigniew Rojowski i Ryszard Słania, wystosowali 28 sierpnia 1990 roku pismo do Zarządu Gminy m. Będzina żądanie dopełnienia przez Zarząd Gminy miasta Będzin, czynności wymaganych przez Urząd Rady Ministrów, mających doprowadzić do utworzenia gminy Wojkowice. Termin przedłożenia wymaganych dokumentów władzom wojewódzkim upływa dnia 15 września 1990 roku".

W dniu 11 września 1990 roku Przewodniczący Rady Miejskiej w Będzinie Witold Krzyżkiewicz informuje Dzielnicowy Komitet Obywatelski, iż: "na sesji w dniu 10 września 1990 roku poddano pod głosowanie wniosek Dzielnicowego Komitetu Obywatelskiego o utworzenie gminy miejskiej Wojkowice jako jednostki samodzielnej terytorialnie. W wyniku głosowania większością głosów tj. 29 "za" i 2 "wstrzymujących" wniosek zaopiniowano pozytywnie i Rada Miejska podjęła stosowną uchwałę". W kilka dni później - 24 września 1990 roku - uchwałę nr XIV/13/90 w sprawie przywrócenia samodzielności gminie miejskiej Wojkowice podejmuje Sejmik Samorządowy Województwa Katowickiego, o czym przewodniczący Sejmiku Józef Buszman informuje działaczy Komitetu Obywatelskiego w Wojkowicach.

Niestety w tym czasie dramatycznie rozchodzą się drogi Obywatelskiego Komitetu Ziemi Będzińskiej i Obywatelskiego Klubu Radnych miasta Będzina z dążeniami Obywatelskiego Komitetu w Wojkowicach. Działacze z Wojkowic 27 września 1990 r. postanawiają przeprowadzić rejestrację w Sądzie Wojewódzkim samodzielnego Komitetu Obywatelskiego w Wojkowicach.

Determinacji Komitetu Obywatelskiego w Wojkowicach i trójki jej czołowych działaczy pod przewodnictwem Ryszarda Słani, zawdzięczać należy, iż sprawę - mimo wielu sprzeciwów - doprowadzili do końca. Natychmiast po wyborach prezydenckich. w styczniu 1991 roku, nowo zarejestrowany samodzielny Komitet Obywatelski Wojkowic, Żychcic i Kamyc zwrócił się w liście do Prezydenta Lecha Wałęsy z prośbą o pomoc w sprawie przyspieszenia decyzji Urzędu Rady Ministrów w sprawie utworzenia samodzielnej gminy. Z upoważnienia urzędu Prezydenta RP, w Urzędzie Rady Ministrów interweniuje sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Grzegorz Grzelak. W wyniku jego interwencji dyrektor Generalny URM Jerzy Sulimierski, potwierdza, iż sprawa znajduje się w załatwieniu i należy się wkrótce spodziewać pozytywnej decyzji. Mijają jednak miesiące a sprawa nie jest załatwiana. Inicjatorzy odzyskania praw miejskich przez Wojkowice, starają się w tym czasie dojść do porozumienia w władzami m. Będzina, aby załatwić najważniejsze, bieżące sprawy. Do spotkania dochodzi dopiero 20 maja 1991 roku.

Ryszard Słania przedstawił najpilniejsze dezyderaty mieszkańców Wojkowic. Wyrażały się one w żądaniu: dofinansowania procentowego budowy gazociągu i ustalenia nadzoru nad tą budową, przerwania remontu torowiska przy ul. Proletariatu prowadzonego pomimo protestów mieszkańców, zwrotu Pałacu Ślubów jako własności społeczności lokalnej oraz zdecydowanego rozstrzygnięcia sprawy wysypiska śmieci przy ul. Długosza. Sprawy te, jak było można, w części rozstrzygnięto na posiedzeniu, chociaż R. Słania poinformował, iż jest to tylko niewielka część problemów, które nurtują mieszkańców dzielnicy zdecydowanej na secesję od m. Będzina.

Po wielu dalszych monitach, ruszyła się także sprawa w Warszawie. W dniu 11 października 1991 roku Biuro ds Urzędów Administracji Państwowej URM zawiadomiło inż. Ryszarda Słanię, iż: "rozpatrzenie wniosku o utworzenie m. Wojkowice przez Radę Ministrów nastąpi prawdopodobnie w listopadzie br. Planuje się wejście w życie rozporządzenia Rady Ministrów regulującego powyższe sprawy z dniem 1 stycznia 1992 r.".

Wojkowice ponownie miastem

Oznaczało to, że batalia o przywrócenie Wojkowicom praw miejskich i utworzenie w nich samodzielnej jednostki podziału terytorialnego dobiegła końca. 1 stycznia 1992 r., po siedemnastu latach, Wojkowice znów stały się miastem Rzeczypospolitej Polskiej.
Wybory do Rady Miejskiej w Wojkowicach odbyły się 23 lutego 1992 roku. Mandaty radnych w 22 okręgach wyborczych zdobyli wówczas: Stanisław Juszczyk, Kazimierz Gniadek, Kazimierz Opara, Andrzej Duda, Zdzisław Węgieł, Ryszard Sakłacki, Kazimierz Pawełczyk, Jerzy Jasnowski, Jerzy Rychcik, Kazimierz Gądek, Zbigniew Terczyński, Wojciech Marks, Stefan Kafliński, Jerzy Podleżyński, Lucyna Tomasik, Grzegorz Rerych, Tadeusz Wojtasik, Tadeusz Stafiej, Ryszard Słania, Henryk Szymoniak, Jerzy Jaroń i Edmund Koksa. Zdecydowane zwycięstwo wyborcze odnieśli kandydaci z listy Komitetu Obywatelskiego, którzy zdobyli mandaty w 16 okręgach. Tym samym, mieszkańcy miasta, wyrazili zaufanie tym, którzy przyczynili się swą postawą do odzyskania praw miejskich przez Wojkowice, i do powtórnego awansu municypalnego.

3 marca 1992 roku zwołano pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej, na której wybrano przewodniczącego oraz delegata do Sejmiku Samorządowego. Na następnej sesji 9 marca wybrano burmistrza i Zarząd Miasta, który od tego dnia rozpoczął działalność. Przewodniczącym Rady Miasta został Jerzy Rychcik, zaś wiceprzewodniczącymi: Tadeusz Wojtasik i Stanisław Juszczyk. Burmistrzem Wojkowic wybrany został inż. Ryszard Słania, viceburmistrzem - Jerzy Podleżyński, zaś skarbnikiem miasta Ewa Duda. W skład zarządu Miasta weszli ponadto: sekretarz miasta - Anna Jaworecka oraz członkowie zarządu: Jerzy Jaroń, Kazimierz Gądek, Ryszard Sakłacki i Zbigniew Terczyński. W rok po wyborach - jesienią 1993 roku nastąpiły zmiany w kierownictwie miasta. Rada odwołała ze stanowiska przewodniczącego Jerzego Rychcika i na jego miejsce wybrała spośród radnych Andrzeja Dudę.

Ustalono plan pracy władz. Do zadań pierwszoplanowych zaliczono: gazyfikację, remont dróg i chodników, remont szkoły podstawowej nr 2, przejęcie przedszkoli przez Urząd Miasta oraz adaptacja budynku "Pałacu Ślubów" na Urząd Miasta.

Do zadań drugoplanowych zaliczono: uporządkowanie oazy zieleni - Parku Miejskiego, wymiana oświetlenia na ulicach: Stara, Piaski i Sobieskiego, modernizacja zajezdni autobusowej przy restauracji "Orbitalna", likwidacja pozostałości torów kolejowych po kolejce wąskotorowej cementowni "Saturn", zalesienie nieużytków oraz urządzenie tymczasowego targowiska.