Położenie i obszar
Gmina Miejska Wojkowice utworzona jest z jednostek dawnego podziału administracyjnego w powiecie będzińskim: Wojkowic Komornych, Żychcic i Kamyc.
W aktualnym układzie administracyjnym Wojkowice sąsiadują z gminami:
- Bobrowniki (sołectwa: Rogożnik, Bobrowniki) odpowiednio od północy i zachodu,
- Będzin (dzielnica Grodziec) od wschodu,
- Siemianowice Śląskie, od południa,
- Piekary Śląskie (dzielnice: Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień) od południa
Wojkowice posiadają powierzchnię 12,77 km2.
Miasto Wojkowice należy do Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i najsilniejsze powiązania funkcjonalno-przestrzenne występują z miastami: Będzin, Bytom, Piekary Śląskie, Czeladź, Sosnowiec i Katowice.
Od północy i zachodu Wojkowice zamknięte są obszarem terenów otwartych użytkowanych rolniczo, które stanowią około 52% ogółu terenów. W części zachodniej miasta w rejonie, której plan ogólny przewiduje rezerwę pod układ komunikacyjny - skrzyżowanie autostrady północ - południe 01 A z drogą ekspresową tranzytową Wrocław - Kraków, około 120 ha to uprawy polowe. Drugi większy obszar około 95 ha terenów użytkowanych rolniczo położony jest w części południowej miasta, oraz około 32 ha upraw na półn.-wsch. od ul. Głowackiego.
Oprócz wymienionych, na terenie miasta występują mniejsze obszary upraw rolnych. Część terenów wymaga zmiany struktury upraw ze względu na ponadnormatywne skażenie gleby.
Tereny łąk i pastwisk tj. ok. 55 ha obejmują obszar wzdłuż terenów wód otwartych rzeki Brynicy i potoku Jaworznik, dla których obowiązują ustalenia strefy Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych. Strefa SOCH obejmuje tereny otwarte, rolne, lasy, łąki, tereny zielone i wody otwarte.
Tereny lasów i parków leśnych obejmują obszar o powierzchni około 40 ha z czego największy ok. 33 ha położony jest w części południowej miasta.
Zabudowa mieszkaniowa ukształtowana jest pasmowo w kierunku wschód - zachód. Większą część terenów mieszkalnictwa stanowią tereny pod zabudowę mieszkaniową o niskiej intensywności, wraz z możliwością lokalizacji usług podstawowych przy zachowaniu rygorów ochrony środowiska.
Funkcja przemysłowo-składowa skupiona jest głównie w części południowej miasta, gdzie zlokalizowane są pozostałości po zlikwidowanej KWK “Jowisz” i Cementowni “Saturn” o zabytkowym układzie przestrzennym. W części zachodnio-północnej miasta w dawnym wyrobisku kamienia zlokalizowane jest składowisko skały płonnej gdzie na powierzchni 17 ha zdeponowano odpady pogórnicze ze zlikwidowanych już kopalń KWK “Jowisz” i KWK “Grodziec”. W chwili obecnej prowadzona jest rekultywacja tych terenów. Otoczone są one pasem zieleni izolacyjnej.
Ośrodek o oddziaływaniu ogólno-miejskim zlokalizowany jest przy ulicy Sobieskiego, w rejonie parku miejskiego. Skupione są tu tereny usług sieciowych w tym administracji, oświaty i usług (handel, gastronomia).
Podział administracyjny
Aktualnie brak jest wyodrębnienia administracyjnego dzielnic, funkcjonują jedynie stare obiegowe nazwy, które związane są z rozwojem osadnictwa na terenie Wojkowic.
I tak można wyróżnić następujące części miasta będące zwartymi osadami:
- od strony wschodniej - Łęg graniczący z Będzinem
- od strony północno-wschodniej - Skrzynówek graniczący ze Strzyżowicami (gm. Psary)
- od północy - Krzyżówka - granicząca z Rogoźnikiem (gm. Bobrowniki)
- od południa - osiedle Sucharskiego po byłej Cementowni “Saturn”
- od zachodu - Kamyce i Żychcice
- w centrum miasta znajdują się następujące osiedla
- osiedle przy ul. Morcinka
- osiedle przy ul. Sobieskiego (kolorowe bloki)
- osiedle przy Przedszkolu im. Przyjaciół Bajek (w miejscu dawnych betonów)
- osiedle Plaka (najnowsze ze wszystkich osiedli wybudowane w latach 80-tych)
- osiedle Kościuszki i Maszyńsko